Το 49% της ελληνικής γης απειλείται με ερημοποίηση λόγω εντατικής εκμετάλλευσης, λειψυδρίας και διάβρωσης
Σαχάρα γίνεται η μισή Ελλάδα
Της ΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΠΑ-ΣΟΥΛΟΥΝΙΑ
Το φάσμα της ερημοποίησης δεν είναι μια μακρινή απειλή. Βρίσκεται εδώ και το θρίλερ έχει αρχίσει να παίζεται: Το 35% των εδαφών στην Ελλάδα νεκρώνεται, και το 49% αντιμετωπίζει κίνδυνο!
Το 8% της γεωργικής γης στη χώρα μας (περίπου 3 εκατ. στρέμματα) θα έπρεπε να αποσυρθούν από την παραγωγή, καθώς δεν μπορούν πλέον να αποδώσουν, ενώ 4,5 εκατ. στρέμματα αντιμετωπίζουν πρόβλημα διάβρωσης.
*Μελέτες της Εθνικής Επιτροπής κατά της ερημοποίησης δείχνουν ότι μεγάλο μέρος της Στερεάς Ελλάδας, σχεδόν όλη η Πελοπόννησος, η ορεινή ζώνη των Ιονίων νήσων, τα νησιά του Αιγαίου, η ανατολική Κρήτη (σε ποσοστό 50%), τμήματα της Θεσσαλίας, Μακεδονίας και Θράκης είναι περιοχές υψηλού κινδύνου ερημοποίησης.
Ελλειψη σχεδιασμού
Η κυριότερη διεργασία που είναι υπεύθυνη για την ερημοποίηση είναι η διάβρωση, καθώς επιφέρει δραστική μείωση του βάθους και της παραγωγικότητας των εδαφών.
*Η έλλειψη σχεδιασμού χρήσεων γης στην Ελλάδα έχει διογκώσει το πρόβλημα, καθώς οι βιομηχανίες έχουν χτιστεί σε περιοχές όπου τα εδάφη ήταν παραγωγικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η χωροθέτηση της βιομηχανικής ζώνης στη Βοιωτία.
*Η εντατική καλλιέργεια στον Θεσσαλικό κάμπο έχει επίσης οδηγήσει στην εξάντληση των υπόγειων υδάτων, με αποτέλεσμα το αλμυρό νερό της θάλασσας να φτάνει σήμερα έως την Καρδίτσα! Σημαντική υποβάθμιση στα ορεινά της χώρας μας προκαλεί και η εντατικοποίηση της κτηνοτροφίας.
Οι πυρκαγιές
Στατιστικές της δασικής υπηρεσίας δείχνουν ότι οι δασικές πυρκαγιές τα τελευταία χρόνια αυξάνονται συνεχώς.
Την περίοδο 1964-1975, ο μέσος όρος των καμένων εκτάσεων ήταν 129.000 στρέμματα το χρόνο, ενώ κατά την περίοδο 1976-1986 αυξήθηκε στα 378.000 στρέμματα. Η καταστροφή είναι ανεπανόρθωτη όταν οι πυρκαγιές επαναλαμβάνονται στις ίδιες εκτάσεις και συνοδεύονται από βόσκηση.
*Οπως τόνισε στη διάρκεια της ημερίδας κατά της ερημοποίησης που έγινε χθες ο πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής, καθηγητής Εδαφολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Κ. Κοσμάς, καθοριστικό ρόλο παίζουν τα εξής: «Οι πιέσεις που ασκούνται στη χρήση γης σε περιοχές με μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού και κοινωνικο-οικονομική δραστηριότητα είναι ιδιαίτερα έντονες. Η οικιστική ανάπτυξη των περιοχών αυτών αποτελεί στοιχείο υποβάθμισης της γης. Η Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ε.Ε. και η διεθνοποίηση της αγοράς έχουν καθοριστικά επηρεάσει τη μεταβολή της χρήσης γης. Οι αλλαγές στις τιμές των αγροτικών προϊόντων έχουν οδηγήσει τους παραγωγούς στην υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων, ενώ η ενίσχυση των αγροτών με τη μορφή των επιδοτήσεων τους έχει ωθήσει στην εντατική καλλιέργεια».
Η διαθεσιμότητα του νερού είναι ένας εξαιρετικός δείκτης εκτίμησης του κινδύνου ερημοποίησης. Η οποιαδήποτε μεταβολή στην ποσότητα ή στο χρόνο που πέφτει η βροχή θα μειώσει το διαθέσιμο νερό στα οικοσυστήματα σε κρίσιμες περιόδους. Από μετρήσεις παραγωγής ελαιολάδου που έγιναν στη νήσο Λέσβο προκύπτει ότι η μέση παραγωγή ελαιολάδου μειώνεται, από 135 κιλά στο στρέμμα (1.350 κιλά στο εκτάριο) στις μη απειλούμενες περιοχές, στο 1/3 περίπου στις περιοχές που έχουν έντονα υποβαθμιστεί.
Ο υδροφόρος ορίζοντας
Στις περιοχές αυτές ο κύριος περιοριστικός παράγοντας ανάπτυξης των φυτών είναι η έλλειψη νερού.
*Ο καθηγητής Υδρογεωλογίας-Τεχνικής Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Γ. Στουρνάρας επισημαίνει ότι ο άνθρωπος έχει συντελέσει να ανατραπεί η φυσική ισορροπία του εδάφους.
«Από τη στιγμή που τα αυτοφυή φυτά εκχερσώνονται, τα εδάφη που ποτίζονται από τη βροχή απειλούνται από τη διαβρωτική δράση του νερού, του αέρα και της υγρασίας. Σε συνθήκες ανεπαρκούς στραγγίσεως του εδάφους, συνηθισμένης σε πολλές άνυδρες περιοχές, η συσσώρευση αλάτων στο έδαφος αποτελεί μια πρόσθετη απειλή. Εκτιμάται ότι το 15% των γεωργικών εδαφών έχει επηρεαστεί άμεσα από μεγάλη συγκέντρωση υδατοδιαλυτών αλάτων. Σε ανάλογα αποτελέσματα οδηγεί και η καταχρηστική άρδευση, καθώς τα εδάφη αποπλύνονται και τα θρεπτικά συστατικά απομακρύνονται. Επίσης, η παρατεταμένη χρήση βαρέων γεωργικών ή άλλων μηχανημάτων, προκαλεί συμπύκνωση του εδάφους, ενώ η χημική πλευρά είναι εξίσου σοβαρή. Τέτοια είναι η περίπτωση συσσωρεύσεως τοξικών ουσιών, όπως βαρέων μετάλλων, παρασιτοκτόνων και βιομηχανικών αποβλήτων».
Οι κλιματικές αλλαγές και η αύξηση της θερμοκρασίας δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο που επηρεάζει δραματικά την εξέλιξη του φαινομένου.
Η αύξηση της θερμοκρασίας και οι δυνατές βροχοπτώσεις επιταχύνουν τη διαδικασία της ερημοποίησης.
*Ο ακαδημαϊκός Χ. Ζερεφός μάς αναφέρει: «Η κλιματική αλλαγή έχει οδηγήσει όχι μόνο στη συχνότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών καταστάσεων αλλά και στην αποσταθεροποίηση του κύκλου του ύδατος παγκόσμια. Δεδομένου ότι από όλο το διαθέσιμο ύδωρ στον πλανήτη μόνον το 0,3% είναι πόσιμο, η διατάραξη του υδρολογικού κύκλου αποτελεί πράγματι το μείζον πρόβλημα του εξελισσόμενου ανθρωπογενούς φαινομένου του θερμοκηπίου. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι η παρατηρούμενη υποβάθμιση του υδροφόρου ορίζοντα συνδέεται με το φαινόμενο αυτό.
Η αλλαγή του κλίματος
»Εκτιμάται ότι στις προσεχείς δεκαετίες θα συνεχιστεί η αύξηση των ακραίων καιρικών καταστάσεων και η υποβάθμιση της στάθμης του υδροφόρου ορίζοντα και της ποιότητας των υπογείων υδάτων στην Ελλάδα με τους σημερινούς περίπου ρυθμούς».
*Ενώ από το 2001 έχει συνταχθεί το Ελληνικό Σχέδιο Δράσης και έχει υπογραφεί υπουργική απόφαση από πέντε συναρμόδια υπουργεία για το τι μέλλει γενέσθαι, τίποτε ουσιαστικό δεν έχει γίνει, μας εξηγεί ο Κ. Κοσμάς:
«Τα μέτρα που προτείνονται θα έπρεπε να τηρούνται κατά την εκτέλεση όλων των αναπτυξιακών προγραμμάτων. Στην πράξη, δεν γίνεται τίποτα, μόνο μεμονωμένες ενέργειες σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης ή συνεταιρισμών».
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 17/06/2007
