http://www.greenpage.gr/arthra_2.htm#circusΈνα τσίρκο με ανθρώπινα θηρίαΠεριοδικό Fresh Magazine 27/11/2006
Γράφει ο Θανάσης Π. Χρυσός
Καθηγητής Αγγλικής Φιλολογίας
Κάτω από το φως του προβολέα ένας κλόουν σηματοδοτεί την έναρξη της παράστασης. Στη συνέχεια ακροβάτες, ταχυδακτυλουργοί παίρνουν την σκυτάλη, για ν' ακολουθήσουν τα νούμερα με τα θηρία. Διαχρονικά η τόσο οικεία αυτή η εικόνα του τσίρκου, τράβηξε την προσοχή και το ενδιαφέρον μικρών και μεγάλων. Ποια είναι ωστόσο η άλλη όψη των πραγμάτων; Τα τελευταία χρόνια, ένα αποκαλυπτικότατο βίντεο γυρισμένο μυστικά από την A nimal D efenders I nternational (διεθνή οργανισμό για την υπεράσπιση των ζώων) και αφορούσε τις συνθήκες διαβίωσης, εκπαίδευσης και μεταφοράς των ζώων ενός τσίρκου, παρουσίασε μια εντελώς διαφορετική εικόνα από εκείνη που είχαμε ως τώρα.
Αναφορικά με τη διαβίωση των ζώων του τσίρκου, συνηθίζεται να παραμένουν σε κλουβιά που μόλις ξεπερνούν το μέγεθος τους. Πολλά από τα ζώα αυτά είναι συνηθισμένα να καλύπτουν τεράστιες αποστάσεις καθημερινά, όπως οι ελέφαντες ή τα λιοντάρια. Έτσι ο εγκλεισμός τους σ' ένα κλουβί αργά η γρήγορα τα οδηγεί σε μηχανικές κινήσεις που δηλώνουν νευρικότητα, ανία και κατάθλιψη. Αλλά ζώα εκτίθενται σε κοινή θέα και αφήνονται στο έλεος των ανώριμων επισκεπτών που τα εκνευρίζουν ή τα ταΐζουν με ακατάλληλες τροφές. Μερικά μάλιστα από αυτά - όπως οι αρκούδες - είναι από τη φύση τους πολύ ντροπαλά για να αποτελέσουν δημόσιο θέαμα.
Ως προς την εκπαίδευσή τους, όσο πιο μικρά αιχμαλωτίζονται τα ζώα, τόσο το καλύτερο. Με το σίδερο και το μαστίγιο μαθαίνουν πολύ νωρίς ποιος έχει τον έλεγχο, συνηθίζουν τον ρόλο της υποταγής και δεν μαθαίνουν ποτέ τι σημαίνει ελευθερία. Άγριο ξύλο, μαστίγωμα και πρόκληση σωματικών βλαβών, αίμα που ρέει από τις πληγές των ανυπεράσπιστων ζώων. Και όλα αυτά γιατί; Φαίνεται πως αυτή η νοοτροπία δεν επιβάλλεται μόνο από την ανάγκη της εκπαίδευσης των ζώων, αλλά και την ικανοποίηση σαδιστικών τάσεων των ανθρώπων που ευθύνονται για την φροντίδα τους. Η θεραπεία των ζώων - οπότε αυτά αρρωσταίνουν - γίνεται ερασιτεχνικά από τους ίδιους τους ανθρώπους, καθώς δεν υπάρχει μόνιμο κτηνιατρικό προσωπικό. Σχετικά με τα γερασμένα ζώα, αυτά αφήνονται νηστικά και αφρόντιστα καθώς δεν είναι πλέον χρήσιμα, ώσπου να λυτρωθούν, εγκαταλείποντας το μάταιο τούτο κόσμο που τους δίδαξε μόνο την εκμετάλλευση και τον πόνο.
Η μεταφορά των ζώων γίνεται μέσα στα κλουβιά τους, όπου συνωστίζονται για πολλές ώρες, με αποτέλεσμα την εξάντληση και κάποιες φορές τον αλληλοσπαραγμό τους. Τα ζώα παραμένουν στα κλουβιά ακόμη περισσότερο, όταν για κάποιον λόγο καθυστερήσει η εγκατάσταση του τσίρκου σε κάθε νέο προορισμό του.
Φυσικά, η φρίκη είναι το συναίσθημα που αποκομίζεται παρακολουθώντας το συγκεκριμένο βίντεο. Εδώ σίγουρα γεννιούνται σοβαρά ερωτήματα για το πραγματικό επίπεδο του πολιτισμού μας. Έτσι αναπόφευκτα ένα άτομο με μέση νοημοσύνη, καλείται να πάρει θέση απέναντι στη θηριωδία των τσίρκων. Ουσιαστικός τρόπος αντίστασης είναι μόνο η αποχή από το θέαμα, παρά την ελκυστικότητα του. Βάζοντας τον εαυτό μας στη θέση των ζώων αυτών, ας αναλογιστούμε πως μπορεί να αισθάνεται κάποιος που από την ελεύθερη ζωή της ζούγκλας, μεταφέρθηκε και φυλακίστηκε σ' ένα κλουβί λίγων τετραγωνικών και «πεθαίνει» καθημερινά στον αιματοβαμμένο βωμό του κέρδους.
Η θλιβερή αυτή διαπίστωση δεν εκθέτει μόνο τους ανθρώπους του συγκεκριμένου τσίρκου, αλλά ολόκληρη την ανθρωπότητα, που εξακολουθεί να σιωπά απέναντι σε αυτό, όπως και σε αμέτρητα άλλα εγκλήματα. Το επίπεδο του πολιτισμού μας δοκιμάζεται ξανά και ξανά με σημαντικό κριτήριο την στάση μας απέναντι στις μειονότητες και τους αδύναμους. Η επίδειξη ισχύος και οι λεονταρισμοί κάθε είδους, κρύβουν την ουσιαστική αδυναμία και ανεπάρκεια μας να χειριστούμε προβλήματα με τρόπο λογικό, ανθρώπινο και δίκαιο.
Τα ζώα του τσίρκου δεν διαφέρουν πολύ από τα παιδιά του τρίτου κόσμου, από τους ανθρώπους που διαβιούν στις παραγκουπόλεις σε κάθε γωνιά της γης και τους τόσους αδικημένους σ' ένα πλανήτη που θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες όλων. Η αδιαφορία που κυριαρχεί μέσα σ' ένα περιβάλλον συνεχούς στρες και αποπροσανατολισμού από τα αληθινά προβλήματα είναι μία βραδυφλεγής πυρηνική βόμβα. Κι αυτό συμβαίνει επειδή για κάθε μικρό η μεγάλο έγκλημα απαιτείται η αποσιώπηση, η συνενοχή και η αδιαφορία. Οι στάσεις αυτές θρέφουν την αντινομία , ενισχύουν την ανθρώπινη θηριωδία, υποβαθμίζουν τη ζωή μας, της οποίας το επίπεδο δεν κρίνεται μόνο από τους δείκτες της οικονομικής ανάπτυξης.
Ιστορικά, σε πολλές περιπτώσεις ο άνθρωπος έκλεισε τα μάτια, πιστεύοντας πως η «φωτιά» που έβλεπε να πλησιάζει δεν θα τον έφτανε. Όταν όμως το πρόβλημα των άλλων γινόταν και δικό του, άρχισε να καταλαβαίνει τη σχέση αιτίας και αποτελέσματος, και τη δική του ευθύνη απέναντι στα γεγονότα. Τότε κατανόησε πως η πρόληψη είναι πάντα καλύτερη από τη θεραπεία. Ωστόσο, η ιστορία συχνά επαναλήφθηκε ως αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, όπως είναι ο εφησυχασμός και τα συμφέροντα τον λίγων.
Η ανθρωπότητα σήμερα, περισσότερο από ποτέ, βρίσκεται σ' ένα οριακό σημείο αναφορικά με το περιβάλλον, την εξάντληση των φυσικών αποθεμάτων, την εξαφάνιση των ειδών και την αλλαγή του κλίματος του πλανήτη. Η σιωπή μας μυρίζει θάνατο. Απαιτείται να προστατεύσουμε το σπίτι που μας φιλοξενεί για εκατομμύρια χρόνια και αυτό είναι η φύση σε κάθε της μορφή και εκδήλωση. Οφείλουμε να υπερασπιστούμε τη ζωή, σκεπτόμενοι εκτός των άλλων την αλληλεξάρτηση των όντων. Αν νομίζουν πως το πρόβλημα αφορά μόνο τα ζώα, κάνουμε λάθος. Τα λευκά κελιά και οι φυλακές στο Γκουαντανάμο μαρτυρούν πως ένας άνθρωπος μπορεί να μετατραπεί σε ζώο. Μήπως πλησιάζει και η δική μας σειρά σ' ένα σενάριο που δεν φαίνεται πλέον και τόσο εξωπραγματικό;
